Đặc trưng của văn học Việt Nam

Tính nguyên hợp: Biểu hiện ở sự hòa lẫn những hình thức khác nhau của ý thức xã hội trong các thể loại. Văn học dân gian không chỉ là nghệ thuật ngôn từ thuần túy mà là sự kết hợp của nhiều phương tiện nghệ thuật khác nhau, tồn taị dưới ba dạng: ẩn (tồn tại trong trí nhớ của tác giả dân gian), cố định (tồn tại bằng văn tự) và hiện (tồn tại thông qua diễn xướng).
Tính tập thể: Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân, nhưng không phải tất cả nhân dân đều là tác giả. Tính tập thể thể hiện chủ yếu trong quá trình sử dụng tác phẩm.
Tính truyền miệng: Văn học dân gian được lưu truyền từ đời này qua đời khác thông qua hình thức truyền miệng (kể chuyện)
Tính dị bản: Văn học dân gian là sáng tác tập thể và nó không được cố định trong một văn bản nên khi lưu truyền sang các vùng không gian khác nhau thì nó dần dà thay đổi.
Các đặc trưng trên có liên quan chặt chẽ với nhau. Tạo ra nét đặc trưng của Văn học dân gian so với văn học viết.


Văn học viết :
Khác với văn học dân gian, văn học viết hình thành đã "mở ra một thời kỳ lịch sử mới, oanh liệt, rực rỡ" (Đặng Thai Mai). Sự va chạm gần 10 thế kỷ giữa nền Hán học và văn hóa dân gian Việt tuy có phần làm văn hóa, tín ngưỡng, phong tục cũng như nghệ thuật của dân tộc Việt bị "sứt mẻ, mất mát" nhưng cũng tác động không nhỏ đến sự ra đời và phát triển của văn học viết.

Nhiều phát hiện mới của khảo cổ học chứng minh từ thời đại Hùng Vương, người Việt đã có một nền văn hóa với nhiều nét cá tính khá rõ rệt, thể hiện qua nhiều thần thoại và truyền thuyết. Tiếp theo một thời gian dài tiếp xúc với nền văn hóa Trung Quốc tiên tiến hơn nhiều mặt, người Việt đã biết cách chuyển hóa chữ Hán trên nền tảng văn hóa Việt, đọc theo thanh điệu của tiếng Việt mà vẫn hiểu được một cách chính xác các giá trị tư tưởng, văn hóa, triết học của Trung Quốc lẫn của người Việt.

Từ truyền thống văn hóa có sẵn, Hán học tiếp sức cho người Việt hình thành nền văn học độc lập của dân tộc và là nền tảng, cơ sở để sáng tạo ra chữ viết đầu tiên: chữ Nôm.

Sự thịnh vượng của Hán học thời kỳ nước Việt giành được quyền tự chủ so với thời kỳ nội thuộc cho thấy tính chất trang trọng, thâm trầm của loại chữ viết này rất phù hợp với kiểu nhà nước phong kiến và ý thức hệ Nho giáo lúc bấy giờ. Thời kỳ này, trường học, khoa thi đều dùng chữ Hán như một "phương tiện giao tế tao nhã" để ghi chép lịch sử, truyền đạt ý chỉ, thể hiện quan hệ, tình cảm vua-tôi và các tầng lớp nho sĩ. Cùng với những thăng trầm của lịch sử, văn học viết dần dần có được những vận hội mới, tạo được vị trí độc lập của mình sau một thời gian dài văn-sử-triết bất phân. Ba dòng tư tưởng Nho-Phật-Lão trở thành nguồn cảm hứng cho văn chương học thuật. Bên cạnh đó, đời sống tích cực gần thiên nhiên của con người thời kỳ này còn mang lại cho văn học nhiều ẩn dụ cao nhã nhưng cũng rất cận nhân tình.

Về mặt thể loại, hình thức; văn học viết thời kỳ đầu chủ yếu là thơ với hai loại: cổ thể và cận thể - tôn trọng khuôn phép mẫu mực của thơ ca Trung Quốc; ngoài ra theo Dương Quảng Hàm (trong quyển Văn học Việt Nam) thì văn viết trong thời kỳ đầu "có nhiều thể, nhưng có thể chia ra làm ba loại lớn" gồm:

Vận văn: tức loại văn có vần
Biền văn: tức loại văn không có vần mà có đối (như câu đối)
Tản văn hoặc văn xuôi: tức loại văn không có vần mà cũng không có đối.
Cuối thế kỷ 18 trở đi, khi chữ Nôm hình thành thì văn học viết có vài chuyển biến trong sáng tác: văn học từ chiếu cung đình dần thâm nhập vào đời sống thường nhật (văn chương bình dân) và cái tôi cá nhân bắt đầu được đề cập đến. "Bà Chúa thơ Nôm" Hồ Xuân Hương và Truyện Kiều (của Nguyễn Du) được xem là những thành tựu nổi bật của chữ Nôm trong văn học Việt Nam.

Từ khi có việc truyền bá chữ quốc ngữ vào Việt Nam thì diện mạo văn học có những thay đổi sâu sắc và toàn diện. Ngoài ảnh hưởng các dòng tư tưởng truyền thống phương Đông thì sự thâm nhập của phương Tây mang đến cho văn học viết con đường "hiện đại hóa" từ hình thức, thể loại đến tư tưởng và nội dung sáng tác. Riêng về thể loại nếu so sánh văn học viết Việt Nam giữa hai thời kỳ lớn: Văn học Trung đại và Văn học Hiện đại thì có thể hiểu một cách tổng quát về các thể loại chính

ngoài ra còn có nhìu tác phẩm như:
[center][center]Hồ xuân



Một mặt trời xuân. Một mặt hồ

Một làn ánh sáng óng như tơ

Cây tươi trong nắng, tươi trong nước

Nắng đẹp trên cây, đẹp dưới hồ



Hồ rộng, nên dù gió lặng im

Ngoài xa con sóng vẫn lim dim

Trong làn sương lụa, làn sương bạc

Bỗng hiện lung linh một dáng thuyền



Hồ xuân như toả một làn hương

Như một lời ru giữa phố phường

Thư duỗi làn mây từ vạn dặm

Ngỡ là ai đó đến soi gương.




Lại đây với chú



Lại đây với chú, cháu ơi!

Chú đang khao khát tiếng cười tuổi thơ.

Cháu là hoa của ước mơ

Là trang đẹp nhất bài thơ cuộc đời.



Lại đây với chú, cháu ơi!

Giờ này má cháu đang ngồi phòng tra

Một lời má chẳng nói ra

Súng, dao đâu dễ đổi xa lòng người!



Lại đây với chú, cháu ơi!

Chú đang khao khát tiếng cười tuổi thơ.

Vải đen bịt mắt tối mò

Nhưng lòng dạ chú bao giờ vẫn trong.



Lại đây ơi nụ hoa hồng

Lại đây chú bế, chú bồng trên tay

Ngày mai cháu cất cánh bay

Cũng từ khổ cực tù đày mà lên.

Trẩy hội với rừng



Ai gọi đấy!

Hỡi âm vang vách núi

Có theo ta trẩy hội với rừng

Cầu bên núi xa chênh bóng nước

Mây ngàn gieo tải nắng nương xa.

Lá mục rừng già bâng khuâng hương nấm

Hoa mâm xôi đơm nở đón ta về.

Chim gõ kiến thúc ngày xuân chín

Dáng tây vàng ngọt lịm tiếng ong bay

Vòm đọng thức - con dơi treo giấc ngủ

Nhũ đá gầy buông thõng tháng năm đi

Ta đi giữa mùa xuân,

giữa chùng chình sóng nhạc

Giữa mây giăng, giữa ngóng đợi ai về!




Huế đa tình



Thu về lạnh sắc tà dương

Hoàng cung chừng đã hơi hương bay rồi

Thuận An khuất bóng hoàng hôn

Gió bao giờ thổi lại hồn Tràng Giang

Nơi đây rụng đổ lá vàng

Lăng vua xa lắm dặm đàng nhạt xanh

Dòng Hương in gái nguyên lành

Lá thuyền ru khách thanh thanh tiếng đờn

Vĩ Dạ thôn, Vĩ Dạ thôn

Biếc tre cần trúc không buồn mà say

Non xa trăng đã tròn đầy

Em ơi để mặc lòng ngây lên mùa…


Diềm bâu



Có đâu răng khểnh mà xinh thế

Núm má đồng tiền hoáy nước reo

Hội hè gấm vóc bên là lụa

Chẳng chạnh diềm bâu tủi áo nghèo



Ừ mây ngũ sắc ừ sao sa

Người ta sang đẹp với người ta

Cầu cho thiên hạ trên mình cả

Giữ phận em lo nếp vải nhà



Bền chắc nâu sồng duyên mộc mạc

Lá mạ hoa hiên để dập dờn

Ấy ai cuốc bọn cười vang nhất

Chuông khánh mong gì trong trẻo hơn.

Bếp lửa



Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.



Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi

Bố đi đánh xe, khô rạp ngựa gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa

Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà?

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế!

Mẹ cùng cha công tác bận không về

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học

Nhóm bếp lửa, nghĩ thương bà khó nhọc

Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa



Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh

Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:

“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố

Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn

Một ngọn lửa chứa n iềm tin dai dẳng…



Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi sôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!



Giờ cháu đã xa, có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:

Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?...








Ngày và đêm



Rất dài và rất xa

Là những ngày mong nhớ

Nơi sáng lên ngọn lửa

Là trái tim yêu thương



Anh đang mùa hành quân

Pháo lăn dài chiến dịch

Bồi hổi đêm xuất kích

Chờ nghe tiếng pháo ran



Ngôi sao như mắt anh

Trong những đêm không ngủ

Giáo án em vẫn mở

Cho ánh sao bay vào



Ngày và đêm xa nhau

Đâu chỉ dài và nhớ

Thời gian trong cách trở

Đốt cháy ngời Tình Yêu



Pháo anh lên đồi cao

Nã vào đầu giặc Mỹ

Bục giảng dưới hầm sâu

Em cũng là chiến sĩ.



Cái chết cúi gục đầu

Cuộc đời xanh Tuổi Trẻ

Ngày đêm ta bên nhau

Những đêm ngày chiến đấu.

Mây trắng bến Nhà Rồng



Thắm một sắc cờ hoa phượng nở

Xanh trời cao vút những thân sao

Nắng vàng trải mỏng dài theo phố

Tường ánh màu vôi mới trắng phau.

Thành phố tên Người đẹp tháng Năm

Đường ken xe đạp buổi đi làm

Rợp tàn vú sữa sân nhà trẻ

Các cháu vui đùa dưới bóng râm.

Chóng lớn “Cháu ngoan của Bác Hồ!”

Tình thương dồn cả tuổi măng tơ

Một sương, hai nắng lòng cô bác

Chăm chút mầm non hẹn tốt mùa

Hạt giống người gieo nay chín rộ

Hai mùa kháng chiến khép thành thơ

Mồ hôi, máu đổ không chùn bước

Triệu đoá hoa xuân nở dưới cờ!

Được thở tự do dẫu một ngày

Tình người ấm lại chất men say

Trăm năm thoát khỏi đời nô lệ

Lưỡi vẫn còn tê vị đắng cay!

Muôn dặm bồng bềnh thủa Bác đi

Bồi tàu, rửa ảnh chẳng hề chi

Trời Âu quét tuyết đêm băng giá

Tim đỏ Lê- nin sáng lối về.

Cháo bẹ, rau măng rừng Pắc Bó

Gió lồng hang đá ngọn đèn khuya

Non sông ngàn dặm sao trời tỏ

Thế giới năm Châu đẹp bạn bè.

Chỉ nặng mỗi lòng tham tột bậc:

Người người áo ấm với cơm no

Con em đến tuổi vui đi học

Đất nước muôn đời được tự do



Bốn phương vô sản anh em cả

Muôn dặm quan san vốn một nhà

Mặt đất, thiên đường vui được nữa

“Đường lên hạnh phúc” cuối trời xa.



Tiếng sủa bên đường vẫn sáng trăng

Đường ta bay vỗ cánh chim bằng

Mác - Lê- nin đời xanh mầm sống

Rơi rụng bao nhiêu sắc úa vàng



Di chúc mỗi dòng rỏ máu tim

Muôn vàn thân ái gửi trăm miền

Mặc cơn đau búôt tình non nước

Hơi thở còn không phút laãg quên.



Thanh thản ra về nơi cõi thọ

Một toà đồ sộ Mác- Lê- nin

Xanh trong hồ ngọc, thơm lan, huệ

Cao cả cho đời một đức tin.



Bóng tối đã lùi tận góc xa

Tháng Năm sao mọc sáng muôn nhà

Bồi hồi bến cũ về thăm lại

Mây trắng Nhà Rồng nhớ Bác xưa.






Vợ chồng đi chợ xuân



Núi rừng xa mờ xanh với xanh

Đường non như lưng rồng uốn khúc

Vợ ngồi lưng ngựa vợ đi trước

Chồng nắm đuôi ngựa chân theo nhanh



Vợ chồng xuống núi đi chợ xuân

Sương sớm còn che như lấp lối

Vó ngựa cuốn nhanh chồng ríu chân

Vợ thương ghìm cương dừng ngựa lại



Một dãy rừng mai hoa ướt sương

Đường xuân đưa vợ chồng xuống núi

Váy vợ phồng căng đầy gió đồng

Đuổi theo vó ngựa mỏi chân chồng

Vào chợ đổi hàng, mua vải muối



Mắt đưa nhìn quanh thấy rượu nồng

Chồng ghé vào hàng say mấy chén

Vợ bán mua xong, dắt ngựa đến

Thấy chồng dím mắt cười nắng xuân



Ngả nón tu lờ đưa chồng gồi

Xoè quạt bên chồng vợ phe phẩy

Chen chân trong chợ người đi lại

Rực rõ đường thêu, vòng bạc rung



Gió mát nằm lâu chưa hết say

Nâng chồng lên ngựa hàng chất đầy

Vợ đi thong thả theo sau ngựa

Về núi tay cương, chồng lỏng tay…